Kiraz ağaçlarının  habitüsleri büyüktür ve kuvvetli gelişir. Ağaçlar, bazı özel muameleler yapılmaz ise, çok az yan dala sahip olan uzun sürgünler üretirler. Bu durum bakımı zorlaştırır ve meyve üretimini sınırlar…

Kiraz yetiştiriciliğinde son yıllara kadar budama kavramı oturmuş değildi. Ancak tüketicilerin kalite taleplerinin artması ve üreticilerin ise erken yaşta ürün alma istekleri kiraz budamasını gündeme getirmiştir. Kiraz ağaçlarına uygulanan budama işlemleri zamanlarına göre kış ve yaz budaması olarak ikiye ayrılmaktadır.

Yaz budamasında meyve ağaçlarında genel olarak sürgün seyreltmeleri, uç alma, bükme, eğme, dalların birbiriyle karşılıklı olarak bağlanmaları ve açılarının genişletilmesi, daraltılması ve bazı dalların dip tarafından kesilerek çıkartılması işlemleri uygulanır. Yaz budamasından amaç, meyvelerin daha iyi renklenmelerini sağlamak, vegetatif gelişmeyi düzenlenmek, kış aylarında yapılacak budama işlemlerini azaltmak, derim işleri ile kültürel etkinlikleri iyileştirmek ve kolaylaştırmaktır (1). Yaz budaması; kış budaması için harcanan zamanı potansiyel olarak azaltan ve iş gücü kullanımını dengeleyen bir uygulamadır (5). Yaz budaması ağaca şekil verme yıllarında mutlaka yapılmalıdır. Ancak verim çağındaki ağaçlara uygulanma zamanı amaca göre değişmekle beraber dikkatli bir gözlem ve tecrübe ister.

Kiraz ağaçlarının habitüsleri büyüktür ve kuvvetli gelişirler. Ağaçlar, bazı özel muameleler yapılmaz ise, çok az yan dala sahip olan uzun sürgünler üretirler. Bu durum bakımı zorlaştırır ve meyve üretimini sınırlar. Ayrıca kiraz ağaçları, dar açı ile çıkan dallar üretmeye eğilimlidir. Bu açılar çoğunlukla zayıftır ve kabuğun gövde ile yan dal arasında sıkışması durumuna meyillidir. Bu bölgelerde yarılmalar meydana gelebilir (2).

Kiraz ağaçlarında ağaç taç şeklinin oluşacağı yıllara kadar yapılacak olan budama işlemleri erken yaşta ürünlenme ve ağaç büyüklüğünün küçültülmesinde etkili olmaktadır. Özellikle ilk 5 yıl ağaç şeklinin oluşturulmasına dikkat edilmelidir. Dikimde tepe kesme ile başlayan budama ve terbiye uygulamaları hijyen kurallarına uymak kaydıyla düzenli olarak yapılmalıdır.

Yaz Budamasının Zamanı ve Pratikleri

Meyve ağaçlarında yaz budaması ilkbahar gelişme periyodunun sonu ve yaz gelişme periyodu içerisinde sürgünler odunlaşmaya başladıktan sonra yapılabilir(1). Yapılacak olan yaz budaması uygulamalarında zamanlama önem arz etmektedir. Kiraz fidanlarında dal açılarının genişletilmesinde sürgün uzunluğunun 5-10 cm olduğu dönemde kürdan veya mandal gibi ekonomik araçlar kullanılabilir (3,4).

Şekil 1 a)Dikimde tepe kesimi   b) Birinci büyüme sezonu dal açma (3)

Şekil 2 Kürdanla dal açma

Hasattan sonra yapılacak olan yaz budaması ağaç büyüklüğünün azaltılmasında bir yoldur. Geç ilkbahar budamasının sonucu olarak da daha zayıf yeni sürgünler oluşacaktır (4).

Ülkemizde yoğun yetiştiriciliği yapılan ve ihracata konu olan 0900 Ziraat çeşidi dik büyüme eğilimindedir. Dal açma uygulanmış bir dal ertesi yıl tekrar aynı işleme tabi tutulabilir. Bu nedenle kalınlaşmış olan dala daha dayanıklı bir açma materyali kullanmak gerekecektir. Bu işlem için kamış, tahta kullanılmakta veya yere çakılmış kazıklara iple gerdirmek suretiyle dal açma işlemi gerçekleştirilmektedir.

Şekil 3. a) İple dal açma, b) Dal açısının vegetatif gelişmeye ve ürünlenmeye etkisi

Kiraz ağaçlarında yaz aylarında yapılacak işlemlerden biri de dik ve yukarı doğru gelişen dalların dipten çıkarılmasıdır. Ağacın iç bölgelerindeki güneşlenme şiddetinin artırılması ve sıcak yaz aylarında havalanmanın sağlanabilmesi için ağaç içerisinde çok kuvvetli ve dik büyüyen dallar çıktığı dala bağlantı noktasından kesilmelidir (Şekil 4).

Kiraz ağaçlarında dal açma ve dal çıkarma işlemlerinden başka yaz aylarında uç alma da yapılmaktadır. Bu işlem esas olarak, dikimle birlikte tepesi kesilmiş fidanlarda lideri teklemekle başlamaktadır. Sürgün uzunlukları 2-3 cm olduğunda lider olarak belirlenen sürgüne rakip olabilecek 2-3 sürgün elle koparılır. Bu uygulama ile lider hakimiyeti sağlanmaktadır. Bu işlemi takiben sürgünler 5-10 cm olduğunda dal açma işlemlerine başlanmakta ve ana dallar üzerinde yan dallanmayı sağlamak amacıyla açıları genişletilen dalların büyüme uçları tırnak ile kopartılmaktadır. Uç alma işlemlerinde geç kalınması halinde oluşacak olan yan dallar kışa pişkinleşmeden girecekleri için, uç alma işlemlerinde zamanlamaya çok dikkat edilmelidir.

Ağacın şekli oluşana kadar düzenli olarak yapılacak olan yaz ve kış budama işlemlerinde öncelikle kullanılan araç ve gereçlerin dezenfeksiyonuna özen gösterilmelidir. Özellikle kiraz ağaçlarında zarar yapan bakteriyel hastalıkların budama araçları ile yayılmasının önüne geçilmelidir. Yaz aylarında hastalıklı dalların ağaçtan uzaklaştırılması da yaz budaması kapsamında incelenmelidir. Kiraz dal kanserinin görüldüğü dallar sağlıklı kısımdan 30-40 cm alacak şekilde kesilmelidir ve yakılarak yok edilmelidir.

Ağaç şeklinin oluşması, uniform bahçelerin elde edilmesi, erken yaşta verim alabilmek ve meyve kalitesini artırmak  amacıyla doğru zamanda, hijyen kurallarına uymak kaydıyla, doğru tekniklerle yaz budaması yapılmalıdır.

Kaynak: Eğirdir Bahçe Dergisi