S.S KONYA-KARAMAN TARIM KOOPERATİFLERİ BÖLGE BİRLİĞİ

KONYA YÖRESİNDE YETİŞTİRİLEN ŞEKER PANCARININ AZOTLU VE FOSFORLU GÜBRE İSTEĞİ

TARIM DANIŞMANLARI

Dr. Yusuf IŞIK

Zehra Betül ALANLI

Jale ERENLER

Saliha ÇEŞMECİ

Giriş

        Şeker, yüzyıllardır insanın en önemli besin kaynaklarından birisi olmuştur. Türkiye’de şeker üretiminin hammaddesi şeker pancarıdır.  Konya ili şeker pancarı ve şeker üretimi açısından ülkemiz içinde önemli bir yere sahiptir. Konya, Ülkemiz şekerpancarı ekim alanlarının yaklaşık %26’sını üretimin ise yaklaşık %30’unu karşılamaktadır. Şeker pancarı üretimi bitkisel ve hayvansal üretimin gelişmesine, azami derecede endüstriyel girdiler kullanılmasına, toprakların fiziki yapıları ve ekolojik dengenin iyileşmesine katkı sağlamakta, kendinden sonra ekilecek ürünlerin verimlerini azami ölçüde arttırmaktadır. Alternatif tarım ürünleri olan ayçiçeğine göre beş, buğdaya göre 20 kat daha fazla istihdam oluşturmaktadır.

        Uygun iklim koşulları nedeniyle Konya yöresinde yoğun şekilde tarımı yapılan şekerpancarı, bölgede tarımı yapılan bitkiler arasında, su tüketimi ve ekim alanı en yüksek olan bitkilerdendir. Sulama suyunun kısıntılı olduğu bu bölgede, su kaynaklarının ve tarımın sürdürülebilirliğinin sağlanabilmesi için, suyun daha az kullanıldığı ve etkinliğinin arttırıldığı damla sulama sisteminin kullanılması yaygınlaşmıştır. Damla sulama sistemi ile sulanan tarım alanlarındaki artışın en önemli sebebi, diğer sulama yöntemlerine oranla daha yüksek bir su uygulama randımanına sahip olmasıdır.

        Şeker pancarının verim ve kalitesinin artırılmasında gübreleme en önemli kültürel faktörlerden biridir. Şeker pancarında verim kadar kalitede çok önemlidir. Kaliteyi bozmadan yüksek şeker pancarı verimine bütün bitki besin elementlerini dengeli ve yeterli miktarda sağlayan bir gübreleme proğramı ile ulaşılabilir. Optimum verim için gübreleme zamanı, miktarı ve verilme şekli çok önemlidir. Özellikle ihtiyaçtan fazla verilen azotlu gübreler yaprak/kök dengesini bozduğu gibi, kalite ve yumruların şeker oranını  da düşürmektedir.  

        Bitki besin maddelerinin sulama sistemleri vasıtasıyla sulama suyu ile birlikte toprağa veya bitki kök bölgesine uygulanması olan fertigasyon sistemi son 20-25 yılda özellikle mikro sulama (damla, mini yağmurlama, mikro-jet v.b.) sistemleri ile çok hızlı bir şekilde gelişerek artmıştır. Çünkü sulama suyu ile gübrenin birlikte verilmesi daha yüksek verim ve daha kaliteli ürün alınmasını sağladığı gibi, gübre kullanım etkinliğini de artırmaktadır.  Yöremizde de başta sıraya ekilen bitkiler olmak üzere damla sulama ve fertigasyon uygulaması kullanımı son yıllarda hızla artmıştır. Damla sulamadan beklenen faydanın sağlanabilmesi için de öncelikle sulama suyu miktarının ve her sulamada uygulanması gerekli azotlu gübre miktarının doğru olarak belirlenmesinin yanında; bitkinini diğer besin maddesi ihtiyaçlarının da tam olarak karşılanması gerekir.    

Şeker Pancarının Azotlu Gübre İsteği

        Şeker pancarına uygulanacak olan azotlu gübre miktarı, uygulayacağımız sulama suyu miktarına göre değişir. Toprağımızın organik madde kapsamı ve toprakta mevcut azot kapsamı da uygulanacak olan azotlu gübre miktarı üzerinde etkilidir. Topraktaki azotun kaynağı, toprak organik maddesidir. Organik madde bakımından fakir olan alanlarda yetiştirilen bitkilerde, azot noksanlığına bağlı olarak verim azalmaları görülür. Böyle alanlardan yüksek miktarda verim alınabilmesi için, bitkinin azot ihtiyacının azotlu ticari gübreler uygulanarak karşılanması gereklidir. Organik madde bakımından fakir olan topraklarda yetiştirilen bitkilere uygulanacak olan azotlu gübre miktarı, organik madde bakımından zengin topraklarda yetiştirilen bitkilere uygulanacak azotlu gübre miktarına göre daha fazla olmalıdır. Konya-Karaman yöresinden tarım alanlarından alınan 1033 adet toprak örneğinin analiz edilmesi sonucunda, toprakların % 66.5’inin organik madde bakımından fakir olduğu görülmüştür. Bu nedenle, tatminkar bir verim için, bitkinin azot ihtiyacı azotlu ticari gübrelerle karşılanmalıdır.

        Şeker pancarının azot ihtiyacını karşılamak için farklı azotlu gübreler kullanılabilir. En çok kullandığımız azotlu gübrelerden amonyum nitrat, amonyum sülfat ve ürenin birbirlerine önemli bir üstünlükleri olmamakla beraber, bu gübreler kullanılırken göz önünde bulundurulması gerekli bazı hususları da unutmamak gerekir. Yöremizde şeker pancarı çoğunlukla yağmurlama sulama yöntemi ile sulanmaktadır. Bu sulama yöntemi ile azotlu gübre her sulamada azar azar verilmelidir. Azotlu gübrenin bu şekilde uygulanması bitkimizin uygulanan azotlu gübreden daha iyi faydalanmasını sağlar. Şeker pancarında ekimden önce veya ekim esnasında azotlu gübre uygulaması mutlak gerekli değildir.  Azotlu gübre uygulamasına ilk sulama ile başlayabiliriz. Bu zamana kadar toprakta mevcut azot bitkimizin azot ihtiyacını karşılamada yeterli olur. Kaldı ki, ekim esnasında uyguladığımız taban gübrelerinin hemen hemen hepsinde bir miktar azot vardır. Bu nedenle ilk sulamaya kadar bitkimiz azot noksanlığı çekmez. Yukarıda bahsedildiği gibi, amonyum nitrat, amonyum sülfat ve üre gübrelerinden biri ile bitkimizin azot ihtiyacını karşılayabiliriz. Gübre seçiminde göz önünde bulundurulması gerekli hususlardan birisi gübreleme maliyetidir. Günümüzde geçerli fiyatlara göre üre yapılan gübrelemede gübreleme maliyeti diğer gübre kaynaklarına göre daha ucuz olmaktadır. Her ne kadar üre gübresinin fiyatı diğer gübrelere göre yüksek gibi görülürse de, bu gübrenin içindeki azot diğer gübreler göre daha fazladır. 100 kg ürede 46 kg saf azot bulunurken; 100 kg amonyum sülfatta 21 kg azot vardır. Bu nedenle üre gübresi kullandığımız takdirde uygulanacak olan gübre miktarı amonyum sülfat gübresine göre daha az olacağı için gübreleme maliyeti düşük olacaktır.   Bunu bir örnekle şöyle açıklamak mümkündür.  Diyelim ki dekara 18 kg hesabı ile azot uygulayacağız.  Bu miktar azotu toprağımıza vermemiz için yaklaşık 39 kg üre gübresi kullanmamız gerekir. Kullanacağımız gübre amonyum sülfat olur ise dekara 18 kg azot uygulamak için yaklaşık 86 kg amonyum sülfat gübresi kullanmamız gerekecektir. Hali hazırda geçerli fiyatlara göre 39 kg üre maliyeti 86 kg amonyum sülfat gübresine daha ucuza mal olmaktadır.

        Amonyum sülfat gübresi, içindeki azotun bitki tarafından uygulandığı andan itibaren bitki tarafından alınabilir şekilde bulunması ve içinde bir başka besin maddesi olan kükürt bulunması bakımından tercih edilir.  Yağmurlama ile sulanan bitkilerde amonyum sülfat gübresi içinde kükürt bulundurması itibarı ile tercih sebebidir. Ancak amonyum sülfat içindeki kükürtten en iyi şekilde faydalanabilmemiz için, bu gübrenin mutlaka her sulamada azar azar verilmesi gerekir. Bilindiği gibi yöre topraklarımız kireç bakımından zengindir. Yüksek kireç, topraktaki besin maddelerinin bitki tarafından alınmasını zorlaştırır.  Amonyum sülfat gübresi toprağa uygulandığı zaman kirecin bu zararlı etkisini bir süreliğine kırar. Ancak kırılan bu etki kısa bir süre sonra yeniden ortaya çıkar. Bu nedenle amonyum sülfat gübresinin bir veya iki defada verilmesi ile bu özelliğinden faydalanamayız. Bunun için uygulanması gerekli azotlu gübre miktarı her sulamada azar azar verilir ise topraktaki kirecin zararlı etkisi kısmen de olsa azaltılabilir.

        Şeker pancarına uygulayacağımız azotlu gübre miktarını belirlerken, ekimle birlikte uyguladığımız taban gübresi içindeki azotu da mutlaka hesaba katmamız gerekir. Ekim öncesinde yüksek oranda azot ihtiva eden kompoze gübreler uyguladığımız takdirde şeker pancarına uygulayacağımız üre veya amonyum sülfat miktarı azalacaktır. Gereğinden fazla azot uygulaması verimde önemli bir artış sağlamadığı gibi, verim kaybına da neden olabilir. Çünkü yüksek miktarlarda azot uygulaması, bitkide yapraklanmayı artırır, ancak kök gelişmesinde aynı oranda bir artış olmaz. Böyle durumlarda, havaların ısınmasıyla bitkinin su ihtiyacı artar. Hem köklerin çok iyi gelişmemiş olması, hem de toprak rutubetinin azalmış olması nedeniyle, gereğinden fazla yapraklanan şeker pancarının su ihtiyacı da artar ve ilave bir masraf daha ortaya çıkar. Gereğinden fazla azot ve su uygulamaları ilave bir verim artışına neden olmadığı gibi, yumru şeker oranında da azalmaya neden olur.  

        Şeker pancarına uygulanacak azotlu gübre uygulamalarından beklenen faydanın sağlanması,  su ihtiyacının da tam olarak karşılanması ile mümkündür. Konya yöresinde damla sulama yöntemi ile sulanarak yetiştirilen şeker pancarına sulama suyu ve sulama suyu ile uygulanması gerekli azotlu gübre seviyesini belirlemek amacı ile bir çalışma yürütülmüştür. Çalışmada, açık kaptan buharlaşmanın 1.00 ve 1.25 katı olmak üzere iki ayrı sulama seviyesi uygulanmıştır. Her sulama seviyesinde, sulama suyu ile 0.0 g/m³, 8.0 g/m³,  16.0 g/m³, 24.0 g/m³, ve 30.0 g/m³ azot uygulamak suretiyle tarla denemeleri yürütülmüştür. Üç yıl süre ile yürütülen toplam 6 adet deneme sonucunda, farklı sulama seviyelerinde, uygulanan azot miktarlarına göre şeker pancarı köklerinin şeker oran, arıtılmış şeker oranı ve yumru verimi üzerin etkileri belirlenmiş ve aşağıda çizelgeler halinde verilmiştir.   

Çizelge 1. Açık kaptan buharlaşmanın 1.00 katı sulama suyu uygulamasında farklı azot konularına göre şeker pancarı kök şeker oranları (%)

        Çizelge 1’in incelenmesi ile de anlaşılabileceği gibi, üç ayrı yılda yürütülen denemelerden elde edilen pancar köklerinin şeker oranlarında, sulama suyu ile birlikte artan yoğunlukta azot uygulamalarına bağlı olarak düşüşler olmuştur. Üç yılın ortalaması olmak üzere azot uygulaması yapılmayan kontrol parsellerinin pancar şeker oranı %19,56 ile en yüksek değeri vermiştir. Sulama suyu ile 8,0 g/m³ azot uygulanması sonucunda ortalama pancar şeker oranı %19,46 ; 16,0 g/m³ azot uygulaması ile %19,04,  24,0 g/m³ azot uygulaması ile de %18,98 seviyesine düşmüştür. Deneme konuları içinde en düşük ortalama pancar şeker oranı %18,69 olarak sulama suyu ile 32,0 g/m³ azot uygulanan konuda elde edilmiştir. Deneme konuları içerisinde en yüksek şeker oranı, hiç azot uygulaması yapılmayan kontrol parseliyle elde edilirken,   şeker oranı en düşük ve uygulanan azotun en yüksek olduğu 32,0 mg/l düzeyine göre şeker oranı açısından % 4,6’lık bir fark oluştuğu gözlenmiştir. Bu durumda sulama suyu ile artan oranlarda azot uygulamalarında, azot oranı arttıkça pancar şeker oranının düştüğünü açıkça göstermektedir.

Çizelge 2. Açık kaptan buharlaşmanın 1.25 katı sulama suyu uygulamasında farklı azot konularına göre şeker pancarı kök şeker oranları (%)

        Çizelge 2’nin incelenmesi ile de anlaşılacağı gibi, açık kaptan buharlaşmanın 1,25 katı sulama suyu seviyesinde, açık kaptan buharlaşmanın 1,00 katı sulama suyu seviyesine benzer şekilde,  pancar köklerinin şeker oranlarında, sulama suyu ile birlikte artan yoğunlukta azot uygulamalarına bağlı olarak düşüşler olmuştur. Üç yılın ortalaması olmak üzere azot uygulaması yapılmayan kontrol parsellerinin pancar şeker oranı %19,41 olurken, sulama suyu ile 8,0 g/m³ azot uygulanması sonucunda ortalama pancar şeker oranı %19,53 olarak belirlenmiştir.   Pancar şeker oranı sulama suyu ile 16,0 g/m³ azot uygulaması ile %19,20;   24,0 g/m³ azot uygulaması ile de % 18,60 seviyesine düşmüştür. Deneme konuları içinde en düşük ortalama pancar şeker oranı % 18,17 olarak sulama suyu ile 32,0 g/m³ azot uygulanan konuda belirlenmiştir. Bu durumda sulama suyu ile artan oranlarda azot uygulamalarında, azot oranı arttıkça pancar şeker oranının düştüğü söylenebilir.

Çizelge 3.  Açık kaptan buharlaşmanın 1.00 katı sulama suyu uygulamasında farklı azot konularına göre şeker pancarı köklerinin arıtılmış şeker oranları (%)

        Çizelge 3’ün incelenmesi ile de anlaşılabileceği gibi, açık kaptan buharlaşmanın 1,00 katı sulama suyu seviyesinde, şeker pancarına verilen azot yoğunluğu arttıkça, şeker pancarı kökü arıtılmış şeker oranı azalmıştır.  Üç yılın ortalaması olmak üzere en yüksek şeker pancarı kökü arıtılmış şeker oranı, azot uygulaması yapılmayan kontrol parselinde %18,18 ile elde edilmiştir. Sulama suyu ile 8,0 g/m³ azot uygulanması sonucunda ortalama şeker pancarı kökü arıtılmış şeker oranı  %17,97;  16,0 g/m³ azot uygulaması ile %17,44,  24,0 g/m³ azot uygulaması ile de %17,37 seviyesine düşmüştür. En düşük arıtılmış şeker oranı ise uygulanan azot düzeyinin en yüksek olduğu sulama suyu ile 32,00 g/m³ azot uygulanan konuda elde edilmiştir. Deneme konuları içerisinde şeker pancarı kökü arıtılmış şeker varlığının en yüksek ve uygulanan azotun en düşük olduğu kontrol parseli ile arıtılmış şeker varlığının en düşük ve uygulanan azotun en yüksek olduğu 32 g/m³ düzeyi arasında arıtılmış şeker varlığı yönünden % 7’lik bir fark olduğu belirlenmiştir. Bu durumda sulama suyu ile artan oranlarda azot uygulamalarında, azot yoğunluğu arttıkça şeker pancarı kökü arıtılmış şeker varlığının düştüğü görülmüştür.

        Çizelge 4.  Açık kaptan buharlaşmanın 1,25 katı sulama suyu uygulamasında farklı azot konularına göre şeker pancarı kökü arıtılmış şeker oranları (%)

        Çizelge 4’ün incelenmesi ile de anlaşılacağı gibi, açık kaptan buharlaşmanın 1,25 katı sulama suyu seviyesinde de açık kaptan buharlaşmanın 1,00 katı sulama suyu seviyesine benzer şekilde şeker pancarı kökü arıtılmış şeker oranları, verilen azot yoğunluğundaki artışa bağlı olarak azalmıştır. Üç yılın ortalaması olmak gübre uygulanmayan parsellerden elde edilen yumruların arıtılmış şeker oranları % 18.03 olarak belirlenmiştir.  8,0 g/m³ azot uygulaması yapılan parselden %18,08 ile elde edilirken, kontrol parselinin arıtılmış şeker oranı %18,03 olmuştur. Sulama suyu ile 16,0 g/m³ azot uygulaması ile %17,68;  24,0 g/m³ azot uygulaması ile de %16,88 seviyesine düşmüştür. En düşük arıtılmış şeker oranı ise %16,34 olarak sulama suyu ile 32,00 g/m³ azot uygulanan konuda ile elde edilmiştir. Görüldüğü gibi, sulama suyu ile uygulanan azot yoğunluğu arttıkça şeker pancarı kökü arıtılmış şeker oranı azalmış ve bu azalış  %10,6 olarak belirlenmiştir. 

        Çizelge 5. Buharlaşmanın 1,00 katı sulama seviyesinde yıllara ve deneme konularına göre ortalama şeker pancarı kök verimleri

        Çizelge 5’in incelenmesiyle de anlaşılabileceği gibi, her üç deneme yılında da açık kaptan buharlaşmanın 1,00 katı sulama suyu ile artan yoğunlukta azot uygulamalarına bağlı olarak şeker pancarı kök veriminde azalan oranlarda verim artışları olmuştur. 2013 yılında kontrol parsellerinin ortalama verimi 5 506 kg/da iken, sulama suyu ile 8,0 g/m³ hesabıyla azot uygulaması ile şeker pancarı kök verimi 3 018 kg/da bir artış göstererek 8 524 kg/da’a yükselmiştir. Azot yoğunluğunun 16,0 g/m³ seviyesine yükseltilmesi ile verimde ilave olarak 2 349 kg/da’lık bir artış görülmüş ve şeker pancarı kök verimi 10 874 kg/da’a yükselmiştir. Sulama suyu azot yoğunluğunun 24,0 g/m³ seviyesine yükseltilmesi sonucunda 549 kg/da ilave verim artışı ortaya çıkmış ve bu konunun ortalama şeker pancarı kök verimi 11 423 kg/da olmuştur. Sulama suyu ile 32,0 g/m³ hesabıyla azot uygulaması, 24,0 mg/l azot uygulamasına göre 109 kg/da verim artışı sağlamış ve şeker pancarı kök veriminin 11 532 kg/da’a kadar yükselmesine neden olmuştur. Deneme konularına göre verim artışları, 2014 yılı denemesinde de 2013 yılı denemesine benzer şekilde ortaya çıkmıştır. Bu yılda kontrol parsellerinden elde edilen şeker pancarı kök verimi 5 230 kg/da iken, 8,0 g/m³ azot uygulaması verimde 2 076 kg/da verim artışı sağlamış ve dekara verim 7 306 kg/da’a yükselmiştir. Uygulanan azotun 16,0 g/m³ seviyesine yükseltilmesi ile verimde    2 351 kg/da artış görülmüş ve bu konunun ortalama kök verimi de 9 658 kg/da seviyesine yükselmiştir. Uygulanan azotun 16,0 g/m³’den 24,0 g/m³ seviyesine yükseltilmesi ile şeker pancarı kök veriminde 1 211 kg/da artış ile  şeker pancarı kök verimi 10 870 kg/da miktarına yükselmiştir.  32,0 g/m³ azot uygulaması 24,0 g/m³ azot uygulamasına göre 74 kg/da verim artışına neden olmuş ve bu konunun ortalama kök verimi de 10 944 kg/da olarak belirlenmiştir.  2015 yılında da daha önceki yıllarda olduğu gibi, sulama suyu ile artan yoğunlukta azot uygulamaları şeker pancarı kök veriminde artışlara neden olmuştur. Bu yılda kontrol parsellerinden elde edilen şeker pancarı kök verimi, 5 290 kg/da iken, 8,0 g/m³ azot uygulaması verimde 2 615 kg/da artış sağlamış ve dekara verim 7 905 kg/da’a yükselmiştir. Uygulanan azotun 16,0 g/m³, seviyesine yükseltilmesi ile verimde    1 111 kg/da artış görülmüş ve bu konunun kök verimi de 9 016 kg/da’a yükselmiştir. Uygulanan azotun 16,0 g/m³’den 24,0 g/m³ seviyesine yükseltilmesi ile şeker pancarı kök veriminde 1 086 kg/da artış ile ortalama kök verimi 10 102 kg/da’a yükselmiştir.  32,0 g/m³ azot uygulaması, 24,0 g/m³ azot uygulamasına göre 290 kg/da verim artışına neden olmuş ve bu konunun ortalama şeker pancarı kök verimi 533 kg/da miktarına yükselmiştir.

        Verimde meydana gelen bu artışların bilimsel anlamda önemli olup olmadığını kontrol etmek için her üç yılda da kök verimleri üzerinden toplu değerlendirmeler yapılmıştır. Bu değerlendirmeler sonucunda,   açık kaptan buharlaşmanın 1,00 katı sulama suyu uygulanması halinde, sulama suyu azot yoğunluğu ile şeker pancarı kök verimi arasındaki ilişkinin, Y = 5 319,5 + 383,3X - 6,48X² eşitliği ile ifade edilebileceği görülmüştür. Bu eşitliğe göre hiç gübre uygulanmadığı takdirde şeker pancarı kök verimi 5 319 kg/da olmaktadır. Sulama suyu ile 4,0 g/m³,  seviyesinde azot uygulanması durumunda, şeker pancarı kök verimi 1 429 kg artış göstererek 6 748 kg/da’a yükselmektedir. Uygulanan azot miktarı 8,0 g/m³ seviyesine yükseltildiği takdirde, 4,0 g/m³ uygulamasına göre verim artışı 1 222 kg olmakta ve dekara verim,  7 970 kg/da’a yükselmektedir. Uygulanan azot miktarının 8,0 g/m³ seviyesinden 12,0 g/m³ seviyesine yükseltilmesi ile 1 015 kg ilave ürün artışı ile verim 8 985 kg/da miktarına yükselmektedir. Sulama suyu azot yoğunluğunun 16,0 g/m³ seviyesine yükseltilmesi ile şeker pancarı kök verimi de 807 kg/da artış göstererek 9 792 kg/da’a çıkmaktadır. Görüldüğü gibi uygulanan azot seviyesi eşit aralıklarda artırılmış olmasına rağmen, üründe meydana gelen artış giderek azalmaktadır. Nitekim azot seviyesinin 20,0 g/m³’e yükseltilmesi ile ürün miktarı 601 kg artış ile 10 393 kg/da’a yükselirken; uygulanan azot seviyesinin 24.0 g/m^3’e yükseltilmesi ile üründeki artış 392 kg olmakta ve ürün miktarı 10 785 kg/da’a yükselmektedir. Bu eşitliğe göre sulama suyu ile uygulanan azot yoğunluğunun 28 g/m³ seviyesine yükseltilmesi ile kök verimi de 186 kg artış ile 10 971 kg/da’a kadar çıkmaktadır. Aynı eşitliğe göre sulama suyu ile uygulanan azot yoğunluğunun 29,5 g/m³ seviyesine yükseltilmesi ile kök verimi de 10 986 kg/da miktarına kadar yükselmektedir. Sulama suyu ile daha yüksek yoğunlukta azotlu gübre uygulamaları üründe ilave bir artışa neden olmamaktadır.

        Uygulanan azot seviyesinin eşit aralıklar ile artırılmış olmasına rağmen, üründe meydana gelen ilave artışların bir önceki azot seviyesine göre giderek azalması, azot miktarının belirli bir seviyenin üzerinde artırılması durumunda, uygulanan ilave gübreye karşılık elde edilen ilave ürün artışının gübre masrafını karşılayıp karşılayamayacağı söz konusudur. Bu nedenle gübreleme yapılırken, uygulanabilecek en yüksek azot miktarı değil, uygulanması gerekli ekonomik optimum azot miktarı göz önüne alınmalıdır.  Ekonomik olarak uygulanması gerekli azotlu gübre miktarının belirlenmesi için gübre ve ürün fiyatının yanında, uygulanan gübreli sulama suyu miktarı ve sulama suyu ile verilen azot miktarının hesaplanması gereklidir. Üç deneme yılında sulama suyu ile azotlu gübre uygulandığı dönemde yaklaşık 694 mm buharlaşma olmuştur. Uygulanacak sulama suyu katsayısı açık kaptan buharlaşmanın 1,00 katı olduğuna göre, üç deneme yılının ortalaması olarak gübreleme döneminde 694 mm sulama suyu uygulanmıştır. Bu durumda, sulama suyu ile 1,0 g/m³ yoğunlukta azot uygulanması ile dekara uygulanan olan azot miktarı 0,694 kg olmaktadır.  16 polar kg şeker pancarının ve azotlu gübre fiyatları göz önüne alınarak yapılan hesaplamalar sonucunda,  sulama suyu ekonomik optimum azot yoğunluğu 28 g/m³ olarak belirlenmiştir.

Çizelge 6. Buharlaşmanın 1,25 katı sulama seviyesinde yıllara ve deneme konularına göre ortalama şeker pancarı kök verimleri